آزمایش خون چیست؟

آزمایش خون چیست؟

آزمایش خون یکی از متداول‌ترین و حیاتی‌ترین روش‌های تشخیص پزشکی به شمار می‌آید که اطلاعات فراوانی درباره وضعیت سلامت فرد در اختیار پزشکان قرار می‌دهد. این آزمایش‌ها قادرند مشکلات گوناگونی از جمله بیماری‌ها، اختلالات و عفونت‌ها را نمایان سازند.

انواع آزمایش خون

آزمایش‌های خون به دسته‌های گوناگونی تقسیم می‌شوند که از میان آن‌ها، مهم‌ترین موارد عبارتند از:

1: آزمایش خون کامل (CBC):

این آزمایش اطلاعاتی درباره تعداد سلول‌های خونی شما ارائه می‌دهد، از جمله تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها. نتایج این آزمایش می‌تواند در شناسایی مشکلاتی نظیر کم‌خونی، عفونت‌ها و اختلالات خون‌سازی کمک‌کننده باشد.

2: آزمایش شیمی خون (Basic Metabolic Panel – BMP):

این آزمایش میزان مواد شیمیایی حیاتی در خون از جمله گلوکز، کلسیم، سدیم، پتاسیم و سایر الکترولیت‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. تغییرات در این مقادیر می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلات در عملکرد کلیه‌ها، قلب یا سیستم هورمونی باشد.

3: آزمایش لیپید (Cholesterol Test):

این آزمایش به منظور اندازه‌گیری سطح کلسترول و سایر چربی‌ها (تری گلیسیریدها) در خون انجام می‌شود. نتایج آن می‌تواند به شناسایی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی کمک کند.

4: آزمایش هورمونی:

این آزمایش به منظور ارزیابی میزان هورمون‌ها در بدن صورت می‌گیرد. هورمون‌ها در بسیاری از فرآیندهای بدن نقش حیاتی ایفا می‌کنند و تغییرات در سطح آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده اختلالات غده تیروئید، دیابت، مشکلات هورمونی یا بیماری‌های دیگر باشد.

5: آزمایش کبد و کلیه:

این آزمایش‌ها به ارزیابی عملکرد کبد و کلیه‌ها می‌پردازند و وضعیت سلامت این اعضا را نشان می‌دهند.

6: آزمایش انعقاد خون (Coagulation Tests):

این آزمایش‌ها زمان انعقاد خون را اندازه‌گیری کرده و به تشخیص مشکلات مربوط به لخته شدن خون کمک می‌کند.

7: آزمایش برای عفونت‌ها:

از جمله آزمایش‌های ویژه برای تشخیص عفونت‌هایی مانند HIV، هپاتیت و بسیاری از بیماری‌های دیگر.

مراحل انجام آزمایش خون

1: آماده‌سازی برای آزمایش:

برخی آزمایش‌ها نیاز به ناشتا بودن دارند (مثلاً آزمایش‌های مربوط به گلوکز یا چربی خون)، بنابراین ممکن است پزشک از شما بخواهد قبل از آزمایش حداقل 8 تا 12 ساعت چیزی نخورید.

2:برداشت نمونه خون:

در این مرحله، یک پرستار یا تکنسین خون از رگ بازوی شما نمونه‌ای خون می‌گیرد. این فرآیند معمولاً بدون درد است.

3: تحلیل نمونه خون:

پس از برداشت خون، نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا نتایج آن بررسی و تحلیل شود.

چرا آزمایش خون مهم است؟

آزمایش خون قادر است بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات را در مراحل اولیه شناسایی کند، حتی زمانی که علائم ظاهری وجود ندارد. با استفاده از این آزمایش، می‌توان وضعیت کلی بدن، عملکرد اعضای مختلف مانند قلب، کبد، کلیه‌ها و غدد درون‌ریز، و همچنین توازن شیمیایی بدن را مورد بررسی قرار داد. این آزمایش به پیشگیری و نظارت بر روند درمان‌های پزشکی نیز کمک می‌کند.

آزمایش خون CBC چیست؟

آزمایش CBC، که مخفف عبارت Complete Blood Count می‌باشد، یکی از آزمایش‌های متداول و حیاتی خون است که اطلاعات فراوانی درباره وضعیت کلی سلامت بدن و عملکرد سیستم خونی فرد به دست می‌دهد. این آزمایش به طور کلی تعداد و انواع مختلف سلول‌های خونی را مورد سنجش قرار می‌دهد.

پارامترهای اصلی آزمایش CBC

تعداد گلبول‌های قرمز (RBC):

این عدد نشان‌دهنده تعداد گلبول‌های قرمز خون است که وظیفه حمل اکسیژن به بافت‌ها و اندام‌ها را دارند. کمبود این گلبول‌ها (که به آن کم‌خونی می‌گویند) می‌تواند باعث خستگی، رنگ‌پریدگی و ضعف شود.

هموگلوبین (Hemoglobin):

هموگلوبین یک پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز است که وظیفه حمل اکسیژن از ریه‌ها به سایر بخش‌های بدن و برگشت دی‌اکسید کربن به ریه‌ها را بر عهده دارد. کمبود هموگلوبین می‌تواند نشانه‌ای از کم‌خونی باشد.

هماتوکریت (Hematocrit):

درصد حجم خون که به گلبول‌های قرمز اختصاص دارد. این معیار نیز می‌تواند نشان‌دهنده میزان کم‌خونی یا اختلالات دیگر خون باشد.
تعداد گلبول‌های سفید (WBC):

گلبول‌های سفید مسئول مقابله با عفونت‌ها و ایمنی بدن هستند. افزایش تعداد گلبول‌های سفید می‌تواند نشانه‌ای از عفونت، التهاب یا بیماری‌های خودایمنی باشد. کاهش تعداد گلبول‌های سفید می‌تواند به ضعف سیستم ایمنی اشاره کند.

تعداد پلاکت‌ها (Platelets):

پلاکت‌ها مسئول لخته شدن خون و جلوگیری از خونریزی‌های زیاد هستند. کمبود پلاکت‌ها (که به آن ترومبوسیتوپنی می‌گویند) می‌تواند منجر به خونریزی‌های غیرمعمول شود، در حالی که افزایش پلاکت‌ها می‌تواند منجر به لخته شدن غیرعادی خون و ایجاد خطرات احتمالی مثل سکته قلبی یا مغزی شود.

آزمایش خون WBC چیست؟

آزمایش WBC، که به معنای شمارش گلبول‌های سفید خون است، به بررسی تعداد گلبول‌های سفید در خون می‌پردازد. این گلبول‌ها نقش حیاتی در حفاظت از بدن در برابر عفونت‌ها، باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا دارند. تعداد این گلبول‌ها می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت سیستم ایمنی بدن ارائه دهد.

چه عواملی می‌تواند بر تعداد WBC تأثیر بگذارد؟

تعداد گلبول‌های سفید خون ممکن است تحت تأثیر شرایط پزشکی گوناگون قرار گیرد. به طور معمول، تغییرات در تعداد WBC برای تشخیص یا پیگیری بیماری‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.

1. تعداد بالای گلبول‌های سفید (Leukocytosis):

عفونت‌ها: افزایش تعداد گلبول‌های سفید معمولاً نشان‌دهنده وجود عفونت در بدن است، چون بدن برای مقابله با عامل عفونی به تولید بیشتر گلبول‌های سفید نیاز دارد.

التهاب: شرایط التهابی مانند آرتریت روماتوئید یا بیماری‌های خودایمنی می‌تواند باعث افزایش تعداد گلبول‌های سفید شود.
بیماری‌های سرطانی: برخی از انواع سرطان‌ها، به ویژه لوسمی‌ها (سرطان خون)، می‌توانند باعث افزایش غیرعادی تعداد گلبول‌های سفید شوند.

استرس و آسیب‌های جسمانی: استرس جسمی، آسیب‌های شدید یا جراحی نیز می‌توانند باعث افزایش گلبول‌های سفید شوند.

داروها: برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها ممکن است موجب افزایش تعداد گلبول‌های سفید شوند.

2. تعداد پایین گلبول‌های سفید (Leukopenia):

ویروس‌ها: برخی ویروس‌ها، مانند ویروس ایدز (HIV)، می‌توانند باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید شوند.

بیماری‌های مغز استخوان: بیماری‌هایی مانند لوسمی یا دیگر اختلالات مغز استخوان می‌توانند تولید گلبول‌های سفید را کاهش دهند.

کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی: کمبود ویتامین B12، فولات یا مس می‌تواند باعث کاهش تولید گلبول‌های سفید شود.

سرطان‌ها و درمان‌های مرتبط: درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی می‌توانند موجب کاهش تعداد گلبول‌های سفید شوند.

بیماری‌های خودایمنی: برخی از بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس نیز می‌توانند به کاهش تعداد گلبول‌های سفید منجر شوند.

آزمایش خون RBC چیست؟

آزمایش شمارش گلبول‌های قرمز خون (RBC) یکی از آزمایش‌های خونی است که تعداد گلبول‌های قرمز را در یک حجم معین از خون اندازه‌گیری می‌کند. این گلبول‌ها وظیفه انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن و حذف دی‌اکسیدکربن را بر عهده دارند.

محدوده طبیعی RBC

مردان: بین 4.7 تا 6.1 میلیون سلول در هر میکرولیتر خون

زنان: بین 4.2 تا 5.4 میلیون سلول در هر میکرولیتر خون

کودکان: بین 4.1 تا 5.5 میلیون سلول در هر میکرولیتر خون

علل افزایش RBC

کاهش سطح اکسیژن (بیماری‌های ریوی، زندگی در ارتفاعات)

کمبود آب در بدن

بیماری‌های مغز استخوان (پلی‌سیتمی ورا)

اختلالات کلیوی (افزایش تولید اریتروپویتین)

علل کاهش RBC

کم‌خونی (آنمی)

خونریزی‌های داخلی یا شدید

کمبود آهن، ویتامین B12 یا اسید فولیک

بیماری‌های مغز استخوان (مانند لوسمی یا نارسایی مغز استخوان)

بیماری‌های مزمن (کلیوی، کبدی، التهابی مزمن)

آزمایش خون MCV چیست؟

آزمایش MCV (حجم متوسط گلبول‌های قرمز) یکی از پارامترهای آزمایش خون CBC است که میانگین حجم گلبول‌های قرمز خون را تعیین می‌کند. این شاخص به واحد فمتولیتر (fL) گزارش می‌شود و می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره نوع کم‌خونی یا دیگر اختلالات خونی ارائه دهد.

مقادیر نرمال MCV:

محدوده طبیعی: 80 تا 100 فمتولیتر

MCV کمتر از 80: کم‌خونی میکروسیتیک (مانند کم‌خونی ناشی از فقر آهن یا تالاسمی)

MCV بین 80 تا 100: نرمال (نورموسیتیک) (ممکن است در موارد کم‌خونی‌های مزمن یا همولیتیک مشاهده شود)

MCV بیشتر از 100: کم‌خونی ماکروسیتیک (مانند کمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک)

علل تغییرات MCV:

MCV پایین (Microcytosis):

• کمبود آهن

• تالاسمی

• بیماری‌های مزمن التهابی

MCV بالا (Macrocytosis):

• کمبود ویتامین B12 یا فولیک اسید

• بیماری‌های کبدی

• مصرف الکل

• کم‌کاری تیروئید

آزمایش خون ازدواج چیست؟

آزمایش خون قبل از ازدواج یکی از مراحل ضروری برای اخذ گواهی ازدواج در بسیاری از کشورها به شمار می‌رود. این آزمایش‌ها معمولاً به منظور شناسایی برخی بیماری‌های ژنتیکی، عفونی و مقاربتی انجام می‌شوند تا از انتقال آن‌ها به همسر یا فرزندان جلوگیری گردد.

آزمایش‌های رایج در آزمایش خون ازدواج

1: بررسی تالاسمی:

بررسی کم‌خونی و احتمال ناقل بودن تالاسمی مینور یا ماژور

انجام آزمایش CBC (شمارش کامل سلول‌های خونی) و الکتروفورز هموگلوبین

2: بررسی بیماری‌های عفونی:

هپاتیت B و C: بررسی از طریق تست‌های HBsAg و HCV Ab

HIV (ایدز): انجام تست تشخیصی برای ویروس HIV

سفلیس: بررسی از طریق تست VDRL یا RPR

3: گروه خونی و فاکتور Rh:

بررسی سازگاری گروه خونی زوجین و جلوگیری از مشکلات ناسازگاری Rh در بارداری

مراحل انجام آزمایش خون ازدواج

1: مراجعه به مراکز بهداشتی یا آزمایشگاه‌های معتبر

2: انجام آزمایش‌های لازم3:دریافت مشاوره ژنتیک در صورت نیاز (برای زوج‌هایی که ناقل بیماری‌های ژنتیکی هستند)

3: دریافت مشاوره ژنتیک در صورت نیاز (برای زوج‌هایی که ناقل بیماری‌های ژنتیکی هستند)

4: دریافت تأییدیه و ارائه آن به دفتر ثبت ازدواج

مدت اعتبار آزمایش خون ازدواج

معمولاً این آزمایش‌ها دارای اعتبار ۳۰ روزه هستند، بنابراین بهتر است نزدیک به زمان عقد انجام شوند.

آزمایش خون بارداری چیست؟

آزمایش خون بارداری یکی از معتبرترین روش‌ها برای تشخیص بارداری به شمار می‌رود. این آزمایش سطح هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) را در خون اندازه‌گیری می‌کند. این هورمون پس از اینکه تخمک بارور شده در رحم لانه‌گزینی می‌کند، تولید می‌شود.

انواع آزمایش خون بارداری

1: آزمایش کیفی hCG تنها تعیین می‌کند که آیا هورمون hCG در خون وجود دارد یا خیر (نتیجه می‌تواند مثبت یا منفی باشد).

2: آزمایش کمی hCG (بتا hCG) میزان دقیق هورمون hCG را در خون اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند به منظور ارزیابی رشد طبیعی بارداری یا شناسایی مشکلات احتمالی مانند بارداری خارج از رحم مورد استفاده قرار گیرد.

چه زمانی باید آزمایش خون بارداری انجام داد؟

این آزمایش معمولاً بین ۱۰ تا ۱۴ روز پس از تخمک‌گذاری یا یک روز پس از تأخیر در قاعدگی قابل انجام است. آزمایش خون به دلیل حساسیت بالاتر، قادر است مقادیر کم هورمون hCG را شناسایی کند، در حالی که تست ادرار این قابلیت را ندارد.

دقت و صحت آزمایش خون برای تشخیص بارداری

دقت این آزمایش بسیار بالا بوده و معمولاً دقت آن بیش از ۹۹٪ است. نتایج معمولاً در مدت چند ساعت تا یک روز قابل دسترسی خواهند بود.

آیا احتمال خطا در آزمایش خون بارداری وجود دارد؟

منفی کاذب: اگر آزمایش را خیلی زود انجام دهید، ممکن است hCG هنوز به سطح قابل تشخیص نرسیده باشد.

مثبت کاذب: در مواردی نادر مانند مصرف برخی داروها، مشکلات هورمونی، یا باقی ماندن hCG در بدن پس از سقط یا زایمان.

آیا آزمایش خون بارداری باید ناشتا انجام شود؟

آزمایش خون بارداری، که به عنوان تست بتا HCG شناخته می‌شود، یک آزمایش خون است که برای تشخیص بارداری انجام می‌گیرد. این آزمایش میزان هورمون HCG (هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی) را اندازه‌گیری می‌کند که پس از تخمک‌گذاری و لقاح توسط جفت تولید می‌شود. این هورمون معمولاً حدود 6 تا 12 روز پس از لقاح در خون قابل شناسایی است.

برای انجام آزمایش خون بارداری نیازی به ناشتا بودن نیست، اما معمولاً توصیه می‌شود که آزمایش در صبح انجام شود تا نتایج دقیق‌تری به دست آید. به هر حال، پیش از انجام آزمایش بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.

آزمایش خون غربالگری اول چیست؟ و چه زمانی باید انجام شود؟

آزمایش خون غربالگری اولیه معمولاً در اوایل بارداری، بین هفته‌های 11 تا 14، انجام می‌شود. هدف این آزمایش ارزیابی احتمال بروز برخی اختلالات کروموزومی نظیر سندرم داون (تریزومی 21)، سندرم ادواردز (تریزومی 18) و سندرم پاتو (تریزومی 13) است. این آزمایش معمولاً به دو بخش تقسیم می‌شود:

1: آزمایش خون مادر: این آزمایش سطح برخی پروتئین‌ها و هورمون‌ها را در خون مادر بررسی می‌کند، از جمله هورمون β-hCG و پروتئین PAPP-A، که ممکن است نشان‌دهنده احتمال بروز اختلالات کروموزومی باشند.

2: سونوگرافی نازایی: در این مرحله، ضخامت ناحیه پشت گردن جنین که به عنوان “نقایص گردن” یا “NT” شناخته می‌شود، اندازه‌گیری می‌گردد. این اندازه‌گیری ممکن است با اختلالات کروموزومی مرتبط باشد.

نتایج این آزمایش معمولاً به شکل احتمال‌هایی برای وجود اختلالات در جنین ارائه می‌شود و نه به صورت قطعی. در صورتی که نتیجه غربالگری اولیه به طور غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند آمنیوسنتز یا نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS) را پیشنهاد کند.

سخن پایانی

به طور کلی، آزمایش خون به عنوان یک ابزار حیاتی و اساسی برای ارزیابی وضعیت سلامت بدن شناخته می‌شود. این آزمایش به پزشکان این امکان را می‌دهد که اطلاعات دقیقی درباره عملکرد اندام‌ها، سیستم ایمنی، سطح هورمون‌ها، میزان چربی‌ها، قند خون و بسیاری از موارد دیگر به دست آورند.
بر اساس نتایج آزمایش خون، پزشکان قادرند تشخیص‌هایی در مورد بیماری‌های مختلفی مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، کم‌خونی، عفونت‌ها، مشکلات کبدی و کلیوی، و اختلالات هورمونی ارائه دهند. همچنین، این آزمایش‌ها می‌توانند در شناسایی وضعیت سلامتی افراد به صورت پیشگیرانه و در مراحل اولیه بیماری‌ها بسیار مؤثر باشند.

در نهایت، آزمایش خون به عنوان یک ابزار ارزشمند برای حفظ و بهبود سلامت شناخته می‌شود و با انجام منظم آن می‌توان از بروز بیماری‌ها جلوگیری کرد یا در صورت نیاز، درمان‌های سریع‌تری را آغاز نمود.

مطالعه بیشتر